Samsung Android Tablet Üzerinde Linux Ubuntu

Android üzerinde tam tekmilli Linux işletmek mümkün. Android alt seviyeleri bilindiği gibi çekirdek seviyesinde Linux kullanır, bu cekirdek uzerine birkac katman Java, gorsel bilesenler, vs. eklenmistir. Termux uygulaması Android'in cekirdegi ile iletisim kurar, ve bildik Unix sistem cagrilarinin islemesini saglar, aynı zamanda kullanıcıya Linux sistemlerinden tanıdık bir komut satırı programı sunar. Bu program üzerine pek çok bilinen Unix komutu pkg install ile kurulabilir. Bu konuyu daha önce işlemiştik [4].

Bu yazıyı paylaştığımızdan bu yana Termux bazı iniş çıkışlar yaşadı, Google Play Store'daki versiyon problem çıkartıyordu, kurulumlar tam yapılamıyordu, daha sonra bir Android versiyonunda Termux gibi uygulamaların bir süre sonra süreçlerinin (process) isletim sistemi tarafından zorla durdurulduğu söylendi. Yeni versiyonlarda bu problemler düzeltilmiş, Termux'u artık Github üzerinden kuruyoruz, ve süreç durdurması için ise bir Android 14 üzerinde yeni bir seçenek var, bunu kullanıyoruz.

Yazımız temel olarak Samsung Galaxy Tab A9 tabletini merkez alacak. Şuradaki arkadaş [2] A10 tablet kullanmış. Bu donanımlar saglamdir, işletim sistem versiyonlari Android 14, gerekli seçeneğe sahipler. Donanımı açınca önce Settings | About Phone seçip oradan Build Number diyen yere gidiyoruz, ve yedi kere ardı ardına bu yazı üstüne basıyoruz. Bitince bu işlem ile Android'in geliştirici seviyesi (developer mode) aktif edilmiş oluyor. Şimdi Developer Options görünür halde olmalı, buna giderek Disable Subprocess Restrictions seçeneğini seçiyoruz.

Termux kurulumu için [2] bağlantısından Termux apk'si indirilir. Bu indirilen apk üzerinde seçim yapıp onu kurarız, uyarıları iptal edip devam ederiz, işlemi tamamlarız. Artık bir Termux ikonu program listesinde gözüküyor olmalı. İkona tıklayıp komut satırına gireriz, burada pkg install ile istenen programları kurmak artık mümkün.

Proot

Fakat hala elimizdeki tam tekmilli bir Unix değil. Unix'te kullanılan programların Android için derlenmiş hallerini kullanıyoruz. Eğer ciddi bir Linux, yani dosya sistemi, kullanıcı idaresi vs ile birlikte olan, bunun için Proot [3] kullanabiliriz.

Proot bir emülasyon sistemidir. Mesela Ubuntu Linux kullanmak istiyorsak onun işler kodlarını olduğu gibi alır, işletirken sistem çağrıları varsa onları yakalayıp (intercept) o çağrıları gerekli Termux çağrısına tercüme eder, Termux kütüphaneleri Android ile iletişimi halleder. Mesela Ubuntu dosyaya yazmak için bir sistem çağrısı yapabilir, Proot bunu alıp Termux üzerinden dosyaya yazma komutu haline getirir.

Peki işler kodlar (executable) ne oluyor? Bazı tur emülasyonlar vardır ki mesela Intel x86 için yazılmış kodları Motorola işlemcisi üzerinde işletebilir, yani herşey tercüme edilir. Buradaki durum farklı, emülasyon baştan kendine uyumlu işler kodları indiriyor, yani en alt seviye makina kodu bazında emülasyona gerek yok. PRoot üzerinden emülasyon içinde bir program kurduğumuzda hala kendi işlemcimize göre kodlar alıyoruz, mesela Samsung üzerinde Ubuntu ARM uyumlu programlar indirilecektir.

Kurmak için Termux üzerinde,

pkg install proot-distro

Ardından

proot-distro install ubuntu

Şimdi sisteme girmek için

proot-distro login ubuntu

kullanırız. Bu bizi Ubuntu sistemine sokar. Etrafa bakınınca Unix demirbaşlarını görebiliyoruz, dosya sistemi, /var, /etc, ya da süreçler için /proc. Ben hemen useradd ile bir normal kullanıcı yarattım, root için passwd ile bir şifre atadım, böylece gerekli sistem kurulumlarını su sonrası yapıyorum, diğer her iş için root üzerinden normal kullanıcıya geçiş yapıyorum, su - user1 gibi.

Bir problem, normal kullanıcı için eğer başlangıç ayarları .bashrc içinde tanımladıysak bunun çağrılması normal Ubuntu'daki gibi otomatik olmuyor, bir .bash_profile ekleyip oradan . .bashrc ile çağrıyı bizim kodlamamız gerekiyor. Bu yapıldıktan sonra su - user1 ile giriş yapılınca gerekli ayarlar .bashrc içinden çağrılır.

Girer girmez hemen bir upt update ve apt upgrade yapmak faydalı olur. Artık apt install ile admin üzerinden istediğimiz her Ubuntu programını kurabiliriz.

İlginç bir nokta Termux üzerinde pkg install ile kurulmuş programların Proot içinden görülebilmesi. Mesela pkg install htop kurmuşsam bu programı Ubuntu'da işletebiliyorum. Fakat tersi olmuyor. Benim tercihim programları emulasyon içinde, yani Ubuntu ise Ubuntu üzerinde, o sisteme göre kurmak, Termux'ta degil, böylece o programın diğerleri ile olan etkileşimi daha rahat olur.

Tus Değişimi

Eğer bir Bluetooth klavye ile bağlanıyorsak, bu klavyenin bazı tuşlarını diğer tuşlara eşleme imkanı artık var, bu son Android sürümü paketten çıktığı haliyle bunu destekliyor. Bu Ubuntu üzerinde Emacs gibi programları kullanırken oldukca faydalı çünkü Cmd ve ÇAPS gibi tuşları sırasıyla Alt ve CTRL yapabilmek klavyede yazmayı hızlandırabiliyor. Ayar değişimi için Settings'e gidiyoruz, oradan

General Management / Physical keyboard / Customize Keys

altında tüm ana tuşları görebiliriz. Eşleme değiştirme bu ekranda yapılır.

X11

[1] bağlantısında görüldüğü gibi tablet üzerinde Linux masaüstü bile işletmek mümkün. APK alınan yerde bir Termux:X11 apk'si var, bu kurulup geri kalan ayarlar yapılınca görsel X uygulamaları da işletilebiliyor.

Android A16 Telefon

Hotspot

Samsung telefon üzerinden Wifi ile İnternet paylaşımı (hotspot) yapanlar, son Android versiyonlarında paylaşım kullanımsız kaldığında kapatıldığını görebilir... Bu durumda paylaşım yapan telefonda Settings | Connections | Mobile Hotspots and Tethering ekranına gidip oradan Mobile Hotspot üzerine tıklayabilir. Bu ekranda bağlanılan ağın ismine, Network Name, tıklanır. Bu bizi yeni bir ekrana götürür, orada Advanced ile daha fazla seçenek görürüz, bu seçeneklerden biri Turnoff when no device connected for.. diye gider, orada Never seçersek habire hotspot kapatılma durumundan kurtuluruz.

Ekran

Ekrana iki kere tıklama yapınca ekran kapatılması / açılması durumunu iptal etmek istersek, Settings | Advanced features | Motions and gestüres ekranına giderek oradan Double tap to turn on / off seçeneklerini iptal edebiliriz.

Kaynaklar

[1] https://youtu.be/UgRds3iP0BU

[2] https://github.com/olegos2/termux-box

[3] https://github.com/termux/proot-distro

[4] Android Uzerinde Linux - Termux, Samsung J6