Site Kullanım Ölçümü

Bir e-ticaret ya da içerik sağlayan bir site kullanıma açıldıktan belli bir süre sonra kullanıcılarınızın yeni ürünlere, yeni yazılara nasıl tepki verdiğini ölçmek isteyeceksiniz. İnternet'in en büyük avantajlarından biri, bu ölçümü yapma yöntemi, aynen yaptığınız yayınlar gibi Java kodu ile hallolacak! Tabii Apaçe gibi internet sunucu programları her sayfaya erişim olduğunda dosya kütüğü üzerine bir satır yazabilirler. Erişilen sayfa ismi, isteğin nereden geldiği, çerez içeriği, vs. gibi şeyler olabilir. Fakat bu tür internet sunucu bazlı tutulan kütükler, istediğiniz kadar zengin bilgi içermecektir.

Bunun sebeplerine gelelim. Artık İnternet yayıncılığı ve uygulama sunucuları oldukça ilerlediği için, değişken içerikli türden sayfalar, "bir tek sayfa" kodu kullanarak "birçok" sayfa içeriğini gösterebiliyor. Mesela sitemizden örnek verirsek, article.jsp sayfası her yazıya tekabül eden XML'den üretilen HTML'i dinamik olarak bulup, otomatik olarak cevap nesnesine diğer içerik ile beraber birleştirip/ekleyip tarayıcınıza gönderiyor. Fakat internet sunucusu takip için dosya isminden başka bir şey anlamadıgı için kütüğunde görünen erişim izi sürekli article.jsp oluyor! Fakat article.jsp sayfasını kullanarak 10 çeşit yazı servis etmiştik. İnternet sunucu programı ne yazıkki bu türden önemli bir detayı kaçırdı. Çözüm olarak erişim izlemeyi, içerik kodlamasının yapıldığı aynı yere koyacağız, JSP sayfasının içine. Tasarım İz bırakma işlemini iki şekilde yapabiliriz. Ya veri tabanına, ya da dosyaya yazacağız. Dosyaya yazmanın bir zararı yok.

Fakat, uygulama sunucusundan (Tomcat gibi) çıkan daha zengin kullanıcı izleme bilgisini, sonradan sorgulama yöntemi kullanarak en rahat veri tabanında analiz edebilirsiniz. Fakat bir uyarı vermeden geçemeyeceğim. Eğer, mesela her sayfaya erişimde veri tabanına bir satır yazacaksak, bu işlem sayfa yüklenmesini yavaşlatacak. Çünkü tecrübeye dayanarak söylemek gerekir ki, bilgi işlem dünyasında veri tabanına erişmek "pahalı" bir işlem diye bilinir, bir sorgu işletip cevabını almak öteki işlemlere oranla her zaman daha yavaştır. Yani, şöyle düşünün; sitenizi ölçeklemek için 2 tane daha sunucu eklediniz, sayfaları değişik bilgisayarlara paylaştırdınız, umudunuz site trafiğini bölerek her bilgisayara düşen yükü biraz olsun hafifletmek. Fakat eğer her sayfaya erişimi içinde veri taban erişimi var ise, bütün paylaştırma bir işe yaramadı, çünkü hala tek merkezi noktaya odaklanmış muazzam bir yük sözkonusu, yani veri tabanı üzerinde. Tabii veri tabını ölçekleyerek, bazı bilgileri önbelleğe alarak tekrar hızlandırma yapmanız mümkün. Fakat, bahsettiğimiz türden kullanıcı izleme kodları, bir çizelge üzerine sürekli EKLE (INSERT) işlemi yapıyor olacak. Bu türden bir işlem sitenizin diğer dinamik kısımlarının gerektirdiğinden ayrı bir SQL kodlaması ve ölçekleme planı gerektirebilir. Aklınızda olsun.

Bu işe en rahat çözüm, aslında, JSP ile EKLE sorgusu arasına bir ileti kuyruğu koymak. Mesela Java JMS standard arayüzünü kullanarak, bir ileti kuyruğu üzerine izleme bilgisini sürekli olarak atabiliriz. JMS ortamı salla-gitsin (fire and forget) tipi çağırım kullandığından, sayfa yüklenmesi veri tabanına bağlanmamış olur. Bir taraf kuyruğa ekler, öteki tarafta kuyruktan bilgiyi boşaltıp veri tabanına yazabiliriz. Bu da aklınızda bulunsun. Hangi Bilgileri Kütükleyelim Sitenizin hangi kullanımını ölçmek istiyorsanız, o bilgiyi izleyin ve kaydedin. Mesela, bir elektronik gazete için hangi makalenin, saat kaçta, hangi makaleden sonra okunduğu önemli bir bilgi olabilir. Veri tasarımı olarak şöyle yapabiliriz.

public static final String YAZI_OKUNDU = "1" ;public static final
String KATEGORI_LISTE = "2" ;protected String olcumTipi;protected
String oturumNo;protected String yaziIsim;protected Date
zaman;protected String kategoriIsim;protected String
referans;protected String uzakMakinaIp;protected String
uzakMakinaIsim;..

Veri yapısıni Java nesnesi olarak gösterdik, çünkü sitemizde JDO kullandığımız için .class dosyasından geri-işlem yaparak veri tabanı çizelgesi yaratmamız mümkün oluyor. EKLE, SEÇ gibi veri taban işlemlerini JDO otomatik olarak çıkartabiliyor, programcı sadece bir Java bean verip, üzerinde JDO komut satırından bir program işletip SQL, JDBC kodlarını .class dosyasına eklettirebiliyor. JDO ile veri taban bağlaşımı yapmak çok rahat. İzleme konusuna dönelim: Bean'imiz birden fazla izleme 'çeşidini' temsil edebilecek. Yani, kategori listesine tıklamak ile yazı detayına tıklamak aynı bean üzerinde olacak, bu yüzden mesela yazı izlerken kategori kolon değerleri boş kalabilir. Bu o kadar önemli değil. Java tasarımı olarak, JSP sayfalarının içinde ikidebir bean'ler ile uğraşmamak için, ikinci bir arayüz yaratıp, bu (daha geniş) arayüze bean yaratma, yazma gibi görevleri verecebiliriz. Bu daha geniş arayüz şöyle olabilir.

public static void sayfaZiyaretKaydet(String oturumNo,String
yaziIsim,String referans,String uzakMakinaIp){Olcum olc = new
Olcum();olc.setOturumNo(oturumNo);olc.setYaziIsim(yaziIsim);olc.setZaman(new
Date());....  ..

ve JSP içinde kodu şöyle olacak.

<%OlcumKapisi.sayfaZiyaretKaydet(request.getSession().getId(), file,
request.getHeader("Referrer"), request.getRemoteAddr());%>

Analiz Bu yazıda, izleme bilgisinin nasıl toplanacağını işledik. Alınan bilginin işlenmesi çok daha geniş bir konu. Sık erişilen bir siteden çıkacak bilgilerin hacmi tartışılmaz. Bu bilgileri analiz etmek için istatistiki, olasılıksal yöntemler kullanılıyor, hatta yapay zeka yaklaşımlarını kullananlar bile var. Veri madenciliği denen, "veriden bilgi" çıkartmak başlı başına ayrı bir dal, bu konularda ileride değişik yazılarımız olacak. Bu konularda lazım olan Java bilgisi değil, SQL, bir metin-yazar ve bol bol zaman olacak.