Bilgi İşlem Dünyasından Simâlar

Bu yazıda, ABD'de bilgi işlem danışman/finans şirketlerinde karşılaştığımız programcı ve teknik liderlerin bir profilini ve eğitim olarak nereden geldiklerini listelemeye çalışacağız.

Üniversite eğitimi, bir başlangıç noktası olarak bilinir. ABD'de söylendiğine göre, okul mezuniyet derecesi/ortalaması "sadece o ilk iş" için gereklidir, özellikle yazılım sektörü için bu çok doğrudur. Bunun sebepleri yazılımın daha bir bilimden ziyade, sanatı andırmasıdır; Ortada halâ tekraredilebilir sonuçlar verebilecek, sapı samandan ayıracak bir yazılım bilimi olmadığı için (kod idaresi, doğruluğu bakımından) bir mühendislikten de bahsedilemez, bu yüzden her alandan insan rahatlıkla bu sektöre girebilmektedir. Ve her değişik eğitim geçmişi, mezunu, bilgi işlem dünyasına daha değişik bir katkı/fark/güç getirir.

Benim şimdiye kadar tanıdığım simâlar, bilgisayar mühendisliği (donanım), bilgisayar bilim, DBA (veri tabanı admini), Unix sistem idarecisi (sysadmin) geçmişleridir. Bu arkadaşların hepsi ile birebir çalıştım ve yakınen gözleme şansına eriştim.

Şimdi gelelim bu simaların eğitim ve geçmiş durumuna:

Bilgisayar Mühendisleri

Bu, bizim de dahil olduğumuz gurup... Yorumda daha fazla ilerlemeden, öncelikle bilgisayar mühendisliğinin ne olduğunu iyi bir tanımlamamız gerekiyor. Türkiye'de Bilgisayar Mühendisliği kategorisi altılnda "yazılım" öğretildiğini görüyoruz. ABD'de Bilgisayar mühendisliği pür donanım üzerine odaklanmış bir eğitimdir. Bilgisayarı çipinden, bilgi yolları (bus) ve bunların birbiri ile nasıl bağlanacağından başlayarak öğrenirsiniz. Bilgisayar donanım mimarisini (anakart yani) anlamak, baş görevdir. Kucağınıza atılan bir takım temel elektronik parçalar ile bilgisayar yapabiliyor olmanız gerekir.

Bu bölümden gelen arkadaşlar iyi programcı olurlar. Birleştirmenin verdiği bir alışkanlıkla direk "entegrasyona" odaklanırlar, bu yüzden bilgi işlem sektörünün danışmanlık kolu için kullanılan "sistem birleştiricisi" görevine şıp diye uyarlar. Tanıdığım tüm CompEng (bilgisayar mühendisliği kısaltması) bu tür görevlere çok uygundular. Her nasılsa içimizden bilgi işlemde teknik lider olan bir tek kendimi biliyorum, fakat bu herhalde yeteri kadar CompEng tanımadığım içindir :)

Bilgisayar Bilim

Bu bölüm, bilgisayar mühendisliğinden apayrı, hem "pratikte" hem de "teoride" yazılım ile uğraşan öğrencilerdir. Teorik yazılım, çok aktif ve zevkli bir konudur, sonuçta uğraştığınız matematiksel ispatlar, diller, düzenli ifadeler gibi kavramlardır. Ayrıca, Veri Yapıları ve Algoritmaları I ve II no'lu dersleri mecburidir, bu derste, adı üstünde orta ve üst karar çetrefil olan her uygulamanın kullanacağı algoritmalar ve veri yapıları öğretilir. Stack, Queue, Graph ile beraber, sıkıştırma (compression), en kısa yol algoritmaları, dizme (sorting) gibi algoritmalar vardır. Teorik bağlamda, "bir programın durması garanti midir?" gibi teorik konular ile uğraşırsınız, ve bu sorunun matematiksel bir ispatı vardır.

Bu guruptan çok iyi programcı ve lider çıkmaktadır. Tanıdığım çoğu teknik lider arkadaş bu guruptandır, tabii bunun sektöre giren insanların sayısıyla da bir bağlantısı var. İyi olmalarının sebepleri: Yani, efendim, bir ödev olarak bir "derleyici" yazması gereken öğrenci, büyük bir yazılımda nelerin işlediğini nelerin işlediğini çok çabuk anlayacaktır. Ayrıca, CS'çiler problemleri "dil" olarak gördükleri için, komut satırı ve Unix programları, felsefesi ile çok yakınen alakadar olurlar. Bir CS mezunu arkadaşım, bir kalıcılık aracı yazması gerektiğinde, bir dil tanımlayıp Lex/Yacc ile (zamanında) şırak diye bir derleyici yazıvermişti. Bunu CS bilgisine borçludur. DBA Bir DBA'in bilgi işlem projesi içinde genel itibariyle tablo yapısı (şema) üzerinde pervane çizeceğini düşünebilirsiniz.

Fakat bu tipik olmayabilir. Tanıdığım bir DBA lider, bir projede şemaları atmış yerine UML denen bir görsel dil ile "nesneleri" almıştı. Ama UML dilin ve kullandığımız metadoloji o zaman çok gençti, (hâlen de öyledir) ve bu proje uzaya uzaya 1.5 seneye ulaştı. Bu benim de ilk projemdir, ama daha o zaman bile bariz bir şekilde tüm programın kağıt üzerinde modellenebileceğine inanmıyordum (hâlen de öyledir).

En azından ilk modelin ne derece değişebileceğini bildiğim için, teknik liderle aramızda komik şeyler olurdu. Çizdiği bir modeldeki üç seviye kalıtımda (inheritance) orta katmanı gayri ihtiyari karaladığımı gördükten sonra (çünkü gereksizdi), niye karaladığımı öğrenmek için uzun süre konuştuğunuzu hatırlıyorum. Çok basit: Orta katmadaki nesne üzerinde tek bir ek özellik, metot yoktu! Bu arkadaşa buradan selam yolluyorum. Kendisinden Oracle hakkında çok şey öğrendim.

Bir başka DBA arkadaş, tam veri tabanına sadık bir arkadaştı. Projemiz çamura sapladığında "kurtarıcı" olarak gelen özel timin bir parçasıydı. Amaç: Projenin ilk safhasında yazılmaya uğraşılan neredeyse Uygulama Servisi'ne dönüşen kodlardan ve mentaliteden kurtulmak. Kendi işlem (transaction), kitleme, havuzlama kodlarımızı yazdığımızı düşünürseniz, bu normaldir. İkinci DBA geçmişli arkadaş, mimarinin tartışıldığı bir toplantıda, tahtada çizilen veri tabanı şeklinin yeteri kadar büyük olmaması sebebiyle, birine onu sildirip, tekrar daha büyük çizdirmişti. Mesaj netti. Herşey için veri tabanının özellikleri sonuna kadar kullanılacak.

Unix Sistem İdarecileri

En iyi anlaştığım gurup. :) Niye bilmiyorum, herhalde bir zaman gizliden gizliye bir sysadmin olmayı istediğim içindir :) Nokta com çözümleri üreten bir şirkette, sysadmin temelli teknik liderler sayısında enflasyon yaşayan bir şirkette çalıştım. Hepsi de projelerini zamanında bitirmişler ve yüksek performanslı sistemler kurmuşlardır. Kod temizliğine verdikleri önem, kişiden kişiye değişmektedir, fakat çıkacak kod için şunu söyleyebilirsiniz. Yük testi yapılmış olacaktır. Sistemleri çok iyi anladıkları için, ölçekleme konusunu iyi bilirler, ve senkron, asenkron kavramları ile düşünebilirler. Parallellik, betikleme, geliştirme ortamı kurma (genelde Unix üzerinde) hiç problem olmaz. Müşteri ile yapılan ve donanımın tanımlandığı toplantı herhalde en sevdikleri toplantı olacaktır. Zamanında bluelight.com (K-Mart'a bağlı, günde aldığı ziyaret milyonları bulacak) sitesinin teknik ağ mimarisinden bahseden sysadmin temelli teknik liderin, mimariyi ağzı sulanarak anlattığını hatırlıyorum. "Şuradan bir Cisco switch girdik, fail-over 4 node koyduk", vs gibi. Karakterler bunlar. Hiç elektronikçi ile çalışmadım, fakat CompEng'e benzeyeceğini düşünüyorum. Eğitim olarak müfredatlar birbirine yakındır.