XP ve Danışmanlık

Bu yazıda Extreme Programcılığın danışmanlık, teknoloji seçimi, takım idaresi gibi açılardan ele alacağız.

Gördüğümüz kadarı ile işletimde (execution) çok yerinde tespitler yapan ve kurallar koyan XP'nin, her seviyede doğru anlaşılması için böyle bir anlatımın yapılması iyi olacak. Satırların yazarının dahil olduğu danışman şirketleri, proje bazında çalışan, sabit zamanlı/sabit bitiş kodlama süreleri koyan ve sabit ücret alan şirketler idi. Bu tür şirketler, hem kendi açılarından tahmin edilebilirlik (ne kadar kazanırız?), personel idaresi (ne kadar kodcu lazım) gibi sorulara kesin cevaplar bulabildikleri için, herşeyi sabit olarak yapmayı seçmişlerdi. Fakat yazılım projelerinin ne kadar tahmin edilmez olduğu ortaya çıkmaya başlayınca, beton dökerek çizilmiş Microsoft Proje Gantt grafikleri durumu saptırmaya başladı. Bu duruma çözüm olarak şirketler değişik teknikler getirmeye uğraştılar. Bazıları, programcılara baskı yaparak stres ortamı altında verim almaya çalıştılar. Ya da, birkaç teknoloji üzerinde yoğunlaşarak tahmin edilebilirliği geri kazanmaya çalıştılar.

Bu çözümlerden ikisi de başarasızlığa uğradı. Hatta ilk çözüm kısa vadede bile çökmüştür. Ekonominin iyi olduğu ortamda, programcılar çabuk yer değiştirebilen insanlar oldukları için, stres yerine daha iyi idarecilerin olduğu şirketlere geçiş yapmayı tercih ettiler, ya da, stres altında yaratıcılık yeşermediğinden, kod kalitesinde düşüş yaşandı. Hâtta baskı ile programcıları geç saatlere kadar çalıştırmaya çabalayan danışman şirketler, gene aynı şekilde kod kalitesi açısından kayıp yaşamışlardır. Geç çalıştırma danışman şirketlerde 80 ve 90 yıllarında öyle yaygındı ki, genelde danışman şirketlerinde akşam 7'da işte çikmak, "erken" çıkmak olarak adlediliyordu. XP, ismine "programcılık" kelimesini özellikle katmıştır, çünkü amaçlarından biri programcının bu şekilde sakız gibi çiğnenip atılmasını engellemektir.

Kural: Programcılar yanlız ve yanlız normal iş saatleri içinde program yazarlar.

İkinci potansiyel çözüm, şu şekilde duvara tosladı. Moore kanuna göre mikroişlemci hızları her 19 ayda ikiye katlandığına göre, mesela artık sürekli derlenmek yerine "yorumlanan" bir dil olarak Java'nın bilişim sahnesine birden çıkıvermesi mümkün olabiliyordu. Bunun gibi ele geçen donanım hızını aç bir şekilde hemen kullanabilen, tabii ki programcıların üretkenliğini arttıran ama arkası kesilmeyen yeni teknolojiler, yararlı olsalarda, yanlarında şu etkiyi getirmişlerdir:

Artık programcıların kendini sürekli yenilenmesi, yeni şeyler öğrenmesi gerekiyordu. Bu yüzden ikinci çözümdeki belirtilen değişmeyen, tek bir teknolojide uzman şirket/takım tipi de tarihe karışacaktı. XP, akıllıca bir yöntem ile tahmin edilmezlik sorununu çözmemiş, sonunu açık bırakarak zamana yaymıştır. XP ile tahmin edilebilirliği önümüzde gelmekte olan tek bir dönem ile sınırlıyoruz. Yeni Teknolojiler Sonuç olarak, XP ile yeni teknolojiler ile oynayan, değişimi seven ve bakleyen bir yapıya kavuşacaksınız. Yeni teknoloji ile oynamanın kuralları şunlar.

Teknolojiyi deneyecebileceğiniz bir "smaç zamanı" ayırın. (XP İngilizce belgeleri bu döneme "spike" adını verir). Dönem içinde smaç yapmak için bile bir özellik (kart) yazın, ve tahmin zamanını üstüne yazarak döneme katın. Böylelikle müşteri önem sırasına göre bazı smaçları bazı özellikler için "feda" edebilir. Her dönem içinde ne kadar smaç, ne kadar gerçek özellik kodlanacağı görülecektir. Stratejik Boyut Danışman şirketler!

XP'nin yazılımı gerçekleştiren dönemlerde ne kadar yararlı olduğunu biliyoruz. Fakat bu, stratejik türden danışmanlık yapmadan birkaç paket programı sunarak hemen koda atlayalım demek değildir. Stratejik danışmanlık yapmak için mutlaka zaman ayırın. Mesela birkaç aylık, proje başlamadan önceki bir dönem içinde, yeni bilgi işlem sisteminin stratejik vizyonu ortaya konmalıdır. Ana teknolojiler kararlaştırılmalıdır. Unutmayın, en kötü plan bile, plansızlıktan iyidir. Bu seviyede istediğiniz kadar belge/çizelge yaratabilirsiniz. Zaten müşteriniz de bu tür şeyleri görmek isteyecektir.

Kodlama başladıktan sonra tabii ki durum değişecek, "programı kodlarken aynı zamanda belgeleyin" diyen olursa, XP'nin kod belgelenmesine yasak koyduğunu belirtin. XP, belge değil, kaliteli kod üreten bir sistemdir. Kodu anlamak isteyen, birim ve kabul testlerine bakabilir. Stratejik danışmanlık zamanına dönecek olursak, bu seviyede üst kademe teknik liderlerinizi toplantılara katmanız uygun olacabilir. Müşteriniz, teknoloji neleri yapabilir, neleri yapamaz açısından beklentilerini dengelemek açısından bu davranış yararlı olacaktır. Not: "Beklentilerini dengelemek" kelimesi, bir sabit bitiş çizgili refleks ile çıkmış olsa da, yazıda tutmaya karar verildi, çünkü eski/yeni düşünce farkları göstermesi açısından yararlı olabilir. Klasik projelerde, müşteri sabit parayı ödedikten sonra, sürekli bir danışman/müşteri sürtüşmesi yaşanır. Aynı para ile daha fazla şey isteyen müşteri, bir yandan teknoloji hakkında hayaller de kurmaya başlayınca, danışmanlar toplu bir "hayır" korosuna dönüşebilirler. Yukarıdaki "dengeleme" sözcüğü de bu zamandan miras kalmıştır, fakat yazıda tutulacaktır. Yani, stratejik dönemde ve sonrasında hem dengeleyin, hem de müşterinizin "ufuklarını" açın.