Yeniden Düzenleme (Refactoring)

Extreme programming yönteminin diger tasarım/kodlama yöntemlerinden büyük farkları vardir. Bunlardan en önemlisi, tasarım ne zaman ve ne kadar yapilacağıdır.

Bildiğiniz gibi eski tasarım yöntemlerinde, başta uzun sureli tasarım yapmak, ve ciltler dolusu tasarım belgesi ortaya çıkartmak gerekir. Bu fikre göre, bu devre icin ne kadar uzun zaman harcanırsa, o kadar iyidir. Böyle projelerin başarı yüzdesi %50'dir. Sektörde bunun birçok örneğini gördük ve yaşadık. Bu yüzden yeni seçenek olarak gelen her yöntem, ne kadar ve ne zaman tasarım yapılacağını tanımlamalıdır.

Elimizdeki silahlar

Teknolojide ve diğer birçok konuda, "çapımızı" elimizde olan yetenekler, bildiğimiz püf nokta gibi yararlı bilgiler belirler. Bu noktalara dayanarak çözüm üretiriz. O yüzden, XP yönteminin tasarıma yaklaşımı açısından, yeni bir 'numara' öğrenmek zorundayız. Bu numara 'yeniden düzenleme' denilen refactoring numarasıdır.

Yeniden Düzenleme

İlk once kabul etmemiz bir nokta: Hiç bir programcı bir defada kafasında kurduğu tasarımı, hiç değisiklik yapmadan kodlayıp ortaya çıkaramaz. Kafada kurulan tasarım ile, yazılan kod arasinda 'kodu yazarken' muhakkak bazı değişiklikler gerekecektir. Bunun sebeplerinden biri, kod yazmanın gerçekle yüzyüze gelinen yer olmasıdır, derleme yaptiğınızda sonuç ya, gecer ya kalır. Ayrıca, kodu yazarken daha ilginç 'tasarım fikirleri' aklınıza gelecektir. Bu gayet normal. Zaten tasarım/kodlama surekli bir davridaim icinde gecer, biri ötekini etkiler. İşte bu yüzden, XP yöntemi tasarım surada baslar, surada biter, sonra kodlama baslar demez. XP'ye göre, programcı her zaman tasarım yapar, her zaman kodlar. XP programcısı için kodlamak bazen Lego gibi yap-boz ruhu ile uğrasılan, bazen çok ciddi bağlantıları kurulan bir ortamdır. Daha uzatmadan, öğretecegimiz 'numaraya' gelelim. Yeniden duzenleme, adindan belli oldugu gibi, kodu yeniden duzenleyip tasarımını değistirmeye denir. Fakat bu oyle yapilir ki, programin değisim öncesi ve sonrasındaki özellik listesinde hiçbir değişiklik olmaz.

'Ozellik listesi niye degismez?' diye bir soru sorulabilir. Bunun cok pratik sebepleri var. En onemlisi sudur: Tasarım değişikligi program yapisini değistirdiği icin, değişimin dogru yapılıp yapilmadığının kontrolunun en rahat yolu özellik listesininin kullanıcı yüzünü kontrol etmektir. Hatta ve hatta daha iyisi, sanal bir kullanıcı sayılabilecek JUnit birim testlerinizi bu iş için kullanmaktır. (Zaten yazılma amaçları da budur). Yani, test programlarını degisimden önce ve sonra isletirsinizseniz ve testler, iki sefer de basari ile geçiyor ise, demek ki tasarım değişikliginiz yeni hatalar yaratmamış. Boylece o hepimizin basina gelen, tasarım degistirken programa 'yeni hata ekleme' olayindan korunuruz. Tekrar soyleyelim: Yeniden duzenleme teknigi icin test programlarinin varlığı ZORUNLUDUR.

Bazı programcıların yeniden düzenleme tekniğinden uzak durma ve hatta secenek olarak bilmemesinin sebebinin altinda, test programı yazma disiplinindeki eksiklik yatar. Eger elinizde test programı yoksa, tasarım değişikliğinin doğru olup olmadığını nasıl anlayacağız? Şimdi yeniden düzenlemenin ABC'sine, yani alt duzey tekniklerine gelelim: Bu tekniği uygularken yaparken amacımız şu olmalidir:

• Kod içinde tekrar eden olguların merkezilestirilmesi, yani tek bir yerde toplanmasıdır.

• İşlemlerin ait olduğu nesneler üzerinde toplanmasıdır. Bir örnek yeniden düzenleme şöyle olabilir.

Mesela, Araba adlı nesnemiz var, ve Araba nesnesini kalıtım (inheritance) ile uzatan Tofas adli nesnemiz. Bildiginiz gibi kalitim ile kalitim yaptiginiz nesnenin islemleri size gecer. Yani Tofas nesnesi, Araba nesnesinin butun islemlerini kullanabilir. Simdi diyelim Serce adli bir nesne yarattik. Birden farkettik ki, Serce nesnesi ile Tofas arasinda benzerlikler var. Fakat Serce ile Tofas arasinda tek baglanti Araba nesnesi! Ortak olmasi gereken islem Araba uzerinde degil. Bu gibi durumlarda, hemen acele bir yeniden duzenleme yapip, ortak olmasi gereken islemi Tofas nesnesinden, Araba nesnesine 'yükseltmemiz' gerekir. Bunu yapinca artik bu isleme Serce'den erismek mumkundur. Bu islemi yaptiktan sonra, test programlariniz tekrar isletmeyi unutmayin..